FDI vs SME: Cuộc giằng co chiến lược trong hành trình phát triển của Việt Nam?
1. FDI giúp tăng trưởng nhanh và giải quyết việc làm
Một trong những lý do chính khiến Việt Nam ưu tiên thu hút FDI là vì khu vực này có khả năng đóng góp trực tiếp và rõ rệt cho tăng trưởng kinh tế. Các doanh nghiệp FDI thường có quy mô lớn, tiềm lực tài chính mạnh, tốc độ giải ngân nhanh và khả năng tạo việc làm cao. Theo Tổng cục Thống kê, vốn FDI thực hiện năm 2019 đạt 20,38 tỷ USD, chiếm gần 1/4 tổng vốn đầu tư toàn xã hội và đóng góp đến 20,35% trong GDP. Đây là mức đóng góp đáng kể và có xu hướng tăng dần từ năm 2005 đến nay, bất chấp một số biến động kinh tế toàn cầu.
Không chỉ góp phần vào GDP, khu vực FDI còn là động lực chính thúc đẩy xuất khẩu. Tỷ trọng xuất khẩu của doanh nghiệp FDI đã tăng mạnh từ 27% vào năm 1995 lên tới 71,7% vào năm 2020. Bên cạnh đó, khu vực này còn mang lại thặng dư thương mại đáng kể. Năm 2020, dù nhập khẩu của FDI đạt 168,8 tỷ USD, chiếm tới 64,3% kim ngạch nhập khẩu cả nước, khu vực này vẫn xuất siêu 33 tỷ USD (không kể dầu thô), bù đắp phần lớn nhập siêu của doanh nghiệp nội địa và giúp cán cân thương mại cả nước đạt mức xuất siêu 19,1 tỷ USD.
Những con số này cho thấy FDI không chỉ góp phần vào tăng trưởng kinh tế mà còn giúp ổn định kinh tế vĩ mô trong bối cảnh toàn cầu biến động. Hơn nữa, việc Việt Nam tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) cũng tạo điều kiện thuận lợi để thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao, giúp nâng cao vị thế kinh tế quốc gia trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
\
nguồn : stockbiz
2. Doanh nghiệp SME còn yếu và khó hấp thụ vốn hỗ trợ
Mặc dù chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam, khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) lại gặp nhiều khó khăn trong việc phát triển và hấp thụ vốn. Hạn chế phổ biến của nhóm này là vốn yếu, thiếu minh bạch tài chính, năng lực quản trị thấp và khó tiếp cận công nghệ, tín dụng và thị trường. Do đó, mặc dù có nhiều chính sách hỗ trợ được ban hành, nhưng việc triển khai vào thực tế còn hạn chế do khả năng hấp thụ của SME chưa cao.
Số liệu từ Ngân hàng Nhà nước cho thấy, đến cuối năm 2022, dư nợ tín dụng dành cho SME chỉ chiếm khoảng 19% tổng dư nợ toàn nền kinh tế, dù đã có sự tăng trưởng 8,28% so với năm 2021. Đến tháng 4/2023, con số này tăng nhẹ lên 2,239 triệu tỷ đồng – khoảng 18% dư nợ nền kinh tế. Tuy nhiên, các chuyên gia tài chính cho rằng mức này vẫn còn thấp so với kỳ vọng.
Chuyên gia kinh tế Lê Duy Bình chỉ ra rằng các SME đang cạnh tranh khốc liệt để tiếp cận nguồn vốn trong khi tổng nguồn lực tài chính của nền kinh tế có giới hạn (khoảng 12,3 triệu tỷ đồng). Một tập đoàn lớn có thể vay số tiền tương đương 10.000 doanh nghiệp nhỏ cộng lại, dẫn đến sự chênh lệch lớn về khả năng tiếp cận tín dụng. Bên cạnh đó, các ngân hàng hiện cũng phải tuân thủ các chuẩn mực tín dụng quốc tế như Basel II, Basel III, khiến điều kiện cho vay khắt khe hơn – điều mà nhiều SME khó đáp ứng.
3. Tác động hai mặt và nguy cơ phụ thuộc FDI
Tuy khu vực FDI mang lại nhiều lợi ích, nhưng việc quá tập trung vào khối doanh nghiệp này cũng khiến nền kinh tế Việt Nam đối mặt với nhiều rủi ro dài hạn. Sự phụ thuộc vào vốn, công nghệ và thị trường xuất khẩu từ các tập đoàn nước ngoài khiến Việt Nam dễ bị tổn thương trước các cú sốc toàn cầu. Thêm vào đó, lợi nhuận từ hoạt động sản xuất kinh doanh của FDI chủ yếu được chuyển ra nước ngoài, làm giảm giá trị gia tăng nội địa.
Sự lệ thuộc này được thể hiện rõ ở các ngành xuất khẩu chủ lực như điện tử, dệt may, da giày. Mặc dù chỉ chiếm khoảng 20% số doanh nghiệp trong ngành, nhưng các doanh nghiệp FDI lại nắm giữ đến 80% tổng kim ngạch xuất khẩu. Phần lớn các doanh nghiệp nội địa hiện vẫn chỉ tham gia ở các khâu gia công đơn giản, chưa thể chiếm lĩnh chuỗi giá trị cao hơn.
4. Cần cân bằng chiến lược phát triển giữa FDI và SME
Trong bối cảnh nền kinh tế đang phục hồi chậm và khu vực doanh nghiệp tư nhân suy yếu, nhiều chuyên gia kêu gọi Chính phủ cần có chiến lược cân bằng hơn giữa việc thu hút FDI và phát triển doanh nghiệp nội địa. Tại chương trình "Cà phê Doanh nhân" do HUBA tổ chức, PGS.TS Trần Đình Thiên đã nhấn mạnh tình trạng nhiều doanh nghiệp rời bỏ thị trường, cho thấy đà suy giảm đáng lo ngại của kinh tế tư nhân – vốn là động lực phát triển lâu dài.
Các chuyên gia như TS Võ Trí Thành hay ông Trần Anh Quý đều cho rằng, thay vì chỉ "trải thảm đỏ" cho FDI, Việt Nam cần xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ SME phát triển bền vững hơn. Đặc biệt là thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp FDI và SME thông qua công nghiệp hỗ trợ, chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực, giúp doanh nghiệp trong nước dần làm chủ chuỗi cung ứng.
Kết luận
Việt Nam ưu tiên thu hút FDI vì hiệu quả nhanh chóng, quy mô lớn và khả năng kiểm soát tốt trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, nếu không có chiến lược dài hạn để hỗ trợ doanh nghiệp SME – lực lượng chiếm gần như toàn bộ hệ sinh thái doanh nghiệp nội địa – nền kinh tế sẽ thiếu sức bật nội sinh, dễ tổn thương và phụ thuộc vào yếu tố bên ngoài. Do đó, việc cân bằng giữa thu hút FDI và phát triển doanh nghiệp nội địa là điều tất yếu trong chiến lược phát triển kinh tế bền vững của Việt Nam.
Nguồn tham khảo :
https://znews.vn/can-coi-troi-cho-doanh-nghiep-noi-dia-de-tang-truong-2-con-so-post1536618.html
https://mof.gov.vn/webcenter/portal/vclvcstc/pages_r/l/chi-tiet-tin?dDocName=UCMDR118266
https://stockbiz.vn/tin-tuc/nganh-cong-nghiep--giai-bai-toan-phu-thuoc-fdi/25605544
https://vneconomy.vn/ngan-hang-va-doanh-nghiep-len-phac-do-hoi-suc.htm